Klinische Chemie

Over ons

Ons laboratorium voert elk jaar ongeveer 6.5 miljoen bepalingen uit. Wij zijn dan ook in staat om 24 uur per dag, zeven dagen per week onderzoek te doen. 

We doen onderzoek naar de vele stoffen in het lichaam van een mens: van onder andere bloed, urine, feces, haar, beenmerg en traanvocht. 

We richten ons daarbij altijd op bepaalde kenmerken. We tellen bijvoorbeeld de hoeveelheid witte bloedcellen of meten een eventueel tekort aan een vitamine. De resultaten kunnen iets zeggen over uw gezondheid of behandeling.
Onderzoek doen we altijd in opdracht, meestal van uw huisarts of een arts van het Erasmus MC. Daarom werken we in de Klinische Chemie altijd nauw samen met collega’s van andere specialismen.

Wat willen wij?

• Onze afdeling Klinische Chemie wil vanuit haar vakinhoudelijke kennis en proces-georiënteerde werkwijze leidend zijn binnen het vakgebied Personalized Medicine / Laboratory Medicine en deze kennis overdragen aan de medisch specialisten van nu en de toekomst.
• De afdeling Klinische Chemie wil haar pijlers op de technologische (Omics) ontwikkelingen richten, bv. metabolomics en farmacogenomics, waarbij de integrale, big data aanpak, steeds belangrijker wordt.
• De afdeling Klinische Chemie wil naast evaluatie van analytische en klinische performance van testen, ook informatie over klinische effectiviteit van (nieuwe) diagnostische testen genereren bij de translatie van beloftevolle biomarkers tot medische testen.
• De afdeling Klinische Chemie wil een belangrijke bijdrage hebben in de overdracht van haar kennis en kunde aan nieuwe generaties artsen, specialisten laboratoriumgeneeskunde, laboratoriummedewerkers en andere professionals in de zorg, en daarmee naar uitdaging en voldoening van haar medewerkers.

Wat beogen we met onze proces-georiënteerde werkwijze?

Voor goede en snelle diagnostiek is procesoptimalisatie van groot belang. Door het gebruik van 1 laboratorium informatiesysteem in het Erasmus MC is het sinds kort mogelijk om de lichaamsmateriaal waarvan diagnostiek is aangevraagd, real-time te volgen. Dat wil zeggen: iedere stap wordt vastgelegd en de efficiëntie van het gehele proces kan geanalyseerd worden. Op deze wijze kan de afdeling Klinische Chemie steeds slimmer omgaan met data die voortkomen uit het gehele proces van de individuele aanvragen. Met die kennis kunnen geleidelijk alle processen binnen de laboratoriumdiagnostiek, inclusief de DNA diagnostiek, geoptimaliseerd worden. Alles in het belang van de patiënt.

Als afdeling voeren we ook een aantal bijzondere testen uit zoals:

• Actief vitamine B12 (tekorten opsporen).
• Biochemische analyses voor aantonen of uitsluiten van taaislijmziekte
• DNA-testen naar de effectiviteit van medicijnen (farmacogenetica)
• Niersteenanalyse met röntgendiffractie
• Steroïden in hoofdhaar

Hyperlinks:

Onze laboratoriumspecialisten zijn lid van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC). Op de website van de NVKC vindt u ook informatie over allerlei testen en antwoord op veelgestelde vragen:  www.uwbloedserieus.nl. . 

Download hier ons jaarverslag Verhalen Klinische Chemie Erasmus MC 2019 en productiecijfers 2016-2019.

Bezoek ook onze Klinische Chemie LinkedIn pagina.

Voor alle informatie omtrent onze laboratoriumdiagnostiek verwijzen wij u graag naar de overzichtspagina van de laboratoriumdiagnostiek pagina van het Erasmus MC. 
Op deze pagina kunt u uitgebreide informatie vinden omtrent ons aanbod in de bepalingenwijzer, evenals bijbehorende voorwaarden en tarieven, alsmede de benodigde aanvraagformulieren en aanwijzingen om materiaal goed en veilig naar ons te versturen.

Het laboratorium is per april 2016 ISO-geaccrediteerd (ISO 15189, M098, testen).

De afdeling Klinische Chemie streeft naar een snelle afhandeling van patientmateriaal. Voor onze 24/7 algemene hematologische celtellingen en algemene chemie en immunochemie hanteren wij een terugrapportagetijd van respectievelijk 30 en 60 minuten (gerekend vanaf het moment dat het materiaal op het laboratorium komt tot het moment dat er een uitslag wordt gerapporteerd aan de aanvragende dokter).

Om onze dienstverlening continue op een hoog niveau te houden controleren wij periodiek of we deze terugrapportage tijden halen.

Hiervoor stellen wij ons zelf als norm dat tenminste 90% van al onze 24/7 hematologie en algemene (immuno)chemie aanvragen binnen de gestelde terugrapportagetijd bekend moeten zijn voor de aanvragende dokter.

Doorlooptijden Klinische Chemie 2023-2024:

Download hier onze referentie-intervallen

Deze zijn ook te raadplegen middels:

• app eLabgdids
• website

Farmacogenetica is het onderzoek van DNA om in te schatten hoe snel geneesmiddelen worden afgebroken door het lichaam.

Doel: Vaststellen wat de juiste dosering is per persoon, op basis van een DNA-profiel: Medicatie op Maat.

Lees meer >

Hoe ontstaat een niersteen?
Nierstenen (urinewegstenen) kunnen ontstaan in alle delen van de urinewegen, bij alle mensen van alle leeftijden en worden al eeuwen lang wereldwijd gevonden. Kristalvorming is een dynamisch proces, waarbij kernvorming, groei, aggregatie en oplossing een rol spelen (bij iedereen worden kristallen gevormd en meestal ook weer opgelost). De voornaamste oorzaak van nierstenen is een onvoldoende vochtopname, waardoor de urine verzadigd resp. oververzadigd raakt met bepaalde kristallen.
Hierbij spelen de ionsterkte, de aanwezigheid van complexvormers en -remmers (citraat, oxalaat, urinezuur, magnesium, pyrofosfaat, eiwit), het volume en de pH van de urine (bv. alkalivorming door ureumsplitsende bacteriën zoals Proteus) een belangrijke rol.

Factoren die een rol spelen bij de vorming van Nierstenen:

1. Dieet
   Calcium: De meeste stenen bevatten calcium welke ontstaan door een te hoog calciumgehalte in de urine. Dit calcium komt niet zozeer in de urine terecht door calciumrijk voedsel maar door factoren die direct of indirect de uitscheiding van calcium naar de urine bevorderen (zoals zout, eiwitten  koolhydraten en parathormoon).
   Oxalaat: Vormt met calcium wheweliet en weddeliet en zit in vele voedingsstoffen (zoals: thee, cola, witte wijn, rabarber, aardbeien, frambozen, tomaten, chocolade, noten, bieten spinazie…)
   Calcium vormt in de darmen een complex met oxalaat en voorkomt zo dat oxalaat in de nieren terecht komt, waardoor er geen kristallen gevormd kunnen worden.
   Citroenzuur: Ondermeer aanwezig in citrusvruchten. Gaat de vorming van stenen tegen.
   Urinezuur: Bij een verhoogd gehalte aan urinezuur in de urine (hyperuricosurie) kunnen er ook nierstenen ontstaan. Urinezuur is afkomstig van purines die aanwezig zijn in cellulair materiaal: proliferatie van lichaamscellen, voedingsmiddelen (zoals: vlees, zeevruchten, orgaanvlees, linzen, gevogelte…)

    

2. Urineweginfecties
   Veroorzaken vaak fosfaatstenen zoals apatiet, brushiet, struviet en eventueel whitlockiet.

    

3. Stofwisselingsstoornissen
   Hierbij zijn er enzymdefecten of transportdeffecten die kunnen leiden tot een verhoogde concentratie van een metaboliet waardoor de oplosbaarheid overschreden wordt en er kristallen gevormd kunnen worden:

Samenstelling nierstenen

Enkele Nederlandse gegevens: mensen hebben met stenen te maken resp. te maken gehad en ca. 175.000 lopen er onbewust mee rond.

Waarvan:
1. 30-35% nierstenen
2. Ca. 60% ureterstenen
3. Rest blaasstenen
4. Verhouding man : vrouw = ca. 2 : 1
5. Voorkomen bij volwassenen = 4.4%
6. Voorkomen van "stille stenen" = 1.1%

Eén van de speerpunten van de afdeling klinische chemie is het 1-koolstof metabolisme. Belangrijke biomarkers binnen dit metabolisme zijn foliumzuur, vitamine B12 en homocysteïne.

Vitamine B12 deficiëntie

Een tekort aan vitamine B12 gaat veelal gepaard met vermoeidheid en neurologische klachten zoals tinteling in vingers en tenen. Het vaststellen van een tekort aan vitamine B12 kan doormiddel van een aantal diagnostische testen.

Vitamine B12

Vitamine B12 gehalte in bloed. Bij een waarde <148 pmol/L in combinatie met duidelijke klinische klachten is de kans groot dat er sprake is van een vitamine B12 tekort.

Actief B12

Vitamine B12 gebonden aan transcobalamine II (holotranscobalamine). Deze test heeft een betere diagnostische sensitiviteit dan vitamine B12 voor het opsporen van een B12 tekort (actief B12 <32 pmol/L).

Transcobalamine

Specifieke marker voor de onverzadigde bindingscapaciteit van het vitamine B12 transporteiwit transcobalamine.

Methylmalonzuur (MMA)

Specifieke test voor het aantonen van een vitamine B12 tekort op cellulair niveau. Aanbevolen ter bevestiging van een vitamine B12 tekort indien B12<300 pmol/L of actief B12<32 pmol/L.

Homocysteïne

Sensitieve test voor het opsporen van o.a. een vitamine B12 of foliumzuur tekort op cellulair niveau. Homocysteïne is niet specifiek voor een B12 tekort.

Foliumzuur

Test meet het folaat gehalte in het bloed of erytrocyten. Deze test wordt vaak in combinatie met het vitamine B12 aangevraagd om de oorzaak van een macrocytaire anemie te verklaren.

Vragen?
Voor inhoudelijke vragen over bovengenoemde biomarkers kunt u contact opnemen met: Dhr. Dr. C. Ramakers (c.ramakers@erasmusmc.nl).

Een gezamenlijke massaspectrometriefaciliteit !

Door concentratie van kennis op één plek (Nb5) en het gebruik van gestandaardiseerde kwaliteitscontrolesystemen wordt innovatie en verbetering van technieken vergemakkelijkt.

Het Erasmus MC heeft een nieuwe vijfjaren-strategie “Koers23”. Een ambitie is om ons te ontwikkelen tot het eerste technische UMC van Nederland. Passend bij de ambitie van Koers23[1] om erkend leidend te zijn in innovatie voor gezondheid en zorg, is eind 2019 gestart met de oprichting van een gezamenlijke massaspectrometriefaciliteit voor laboratoriumdiagnostiek en translationeel onderzoek.

Massaspectrometrie is een veelbelovende techniek welke in het Erasmus MC voor laboratoriumdiagnostiek wordt ingezet door de diagnostische laboratoriumspecialismes Klinische Chemie, Klinische Genetica en Inwendige Geneeskunde.

Omwille van de snelle ontwikkelingen op het gebied van X-omics[2] & relevantie voor het Erasmus MC om zich op het gebied van onder andere metabole, cardiovasculaire, endocriene en neurodegeneratieve ziekten als interessante samenwerkingspartner te ontwikkelen op nationaal en internationaal gebied zijn de afdelingen overeengekomen om gezamenlijk een diagnostische massaspectrometrie faciliteit te bouwen. Deze zal rond juni 2020 in gebruik worden genomen.

Door concentratie van kennis op één plek en het gebruik van gestandaardiseerde kwaliteitscontrolesystemen wordt innovatie en verbetering van technieken vergemakkelijkt.

Massaspectrometrie

De afdeling Klinische Chemie beschikt over een aantal state-of-the-art systemen voor analyse van klinische- en onderzoeksparameters met behulp van vloeistofchromatografie gekoppeld aan tandem massaspectrometrie (HPLC-MS/MS):

• 1 Waters TQS UPLC-triple quadrupole MS systeem
• 1 Waters TQS-micro UPLC-triple quadrupole MS systeem
• 1 Sciex 5500 QTRAP UPLC-MS/MS systeem met Selexion ion mobility platform
• 1 Sciex 6500+ QTRAP UPLC-MS/MS systeem met Selexion ion mobility platform

Routine analyses

De afdeling heeft momenteel de volgende volledig gevalideerde methoden lopen voor de diagnostiek:

• Catecholamines in plasma
• Homocysteine in plasma
• Metanefrines in urine
• Metanefrines in plasma
• Methylmalonzuur in serum
• Schildklierhormoonmetabolieten in serum
• Steroïden in hoofdhaar
• Vitamine B1 in volbloed
• Vitamine B6 in volbloed

Analyse van onderzoeksparameters

Op dit moment draaien de volgende methoden voor analieten binnen het wetenschappelijk onderzoeksprogramma; 

• Globale DNA methylering
• 4β-Hydroxycholesterol in serum/plasma
• 6β-Hydroxycortisol in urine
• Kreatinine in serum/plasma
• Methotrexaat-polyglutamaten in RBC cellpellet
• Adenosylmethionine/Adenosylhomocysteine in plasma
• Metabolieten van het tryptofaanmetabolisme in plasma (Trp, KYN, KYNA, ANTA, 3OH-ANTA, 3OH-KYN, XANTA, QUINA, PICO, NA, Nam, NAD+, SERO)
• Melatonine in plasma
• Galzuurprofielen

Methodeontwikkeling

Er wordt binnen de afdeling gestreefd naar continue verbetering en uitbreiding van het pakket analieten dat wordt aangeboden door middel van LC-MS/MS analyse. De volgende methoden en assays zijn in ontwikkeling:

• Biotine in plasma
• Lipofiele vitamines in plasma
• Prostaglandinen

Lipidomics

De afdeling beschikt over het Sciex Lipidyzer™ platform (https://sciex.com/products/integrated-solutions/the-lipidyzer-platform) voor gerichte kwantitatieve bepaling van tot 1100 lipiden in plasma en serum op de Sciex 5500 QTRAP massaspectrometer binnen onderzoeksprojecten.

Selexion™ ion mobility massaspectrometrie

Beide Sciex systemen binnen de afdeling AKC zijn uitgerust met een Selexion cel voor ion mobility scheiding (Differential Mobility Separation, https://sciex.com/products/ion-mobility-spectrometry/selexion-differential-mobility-separation-device) van componenten. Deze scheidingsstap voor de massaspectrometer zorgt bij methoden met hoge ruis voor een extra selectiviteitsstap waardoor de signaal-ruis verhouding vebeterd.

Voor vragen over mogelijke methoden of samenwerking op gebied van massaspectrometrie kunt u contact opnemen met:

• Dr. Mina Mirzaian, wetenschappelijk medewerker (m.mirzaian@erasmusmc.nl)
• Dr. S. van den Berg, laboratoriumspecialist (s.a.a.vandenberg@erasmusmc.nl)

Voor een consult met de Bloedtransfusiedienst kunt u op werkdagen tussen 09:00 - 17:00 uur contact opnemen met:

Consult Bloedtransfusie
Consulten aangaande Bloedtransfusie lopen niet via de Consultzoemer.
Voor consulten Bloedtransfusie dient overdag (ma-vrij 09:00-17:00 uur) contact opgenomen te worden met de Bloedtransfusiedienst:

- tel: 06-39012510 of intern 40327
- bloedtransfusiedienst@erasmusmc.nl

Buiten kantoortijden en in het weekeinde en op feestdagen dient contact opgenomen te worden met de achterwacht Klinische Chemie via de receptie.

Leden bloedtransfusiedienst
De bloedtransfusiedienst van het Erasmus MC bestaat uit de volgende leden:

- Dr. H. Russcher, laboratoriumspecialist Klinische Chemie / transfusiespecialist
- Dr. P.A.W. te Boekhorst, internist-hematoloog/transfusiespecialist
- Dr. E.J. Huisman, kinderarts-hematoloog/transfusiespecialist

Het Triallab van de afdeling Klinische Chemie ondersteunt onderzoekers bij het afnemen van monsters, de pre-analytische verwerking van lichaamsvloeistoffen, het opzetten van biobanken, het analyseren van bepalingen voor wetenschappelijk onderzoek en het uitvoeren van commerciële studies. Bij het opzetten en uitvoeren van diagnostische studies en bijzondere bepalingen kan het Triallab adviseren of als partner deelnemen. Voor specifiek advies zijn de laboratoriumspecialisten klinische chemie beschikbaar. De afdeling is ISO-gecertificeerd, de biobank coördinator is in het bezit van het BROK-certificaat en er wordt gewerkt volgens IATA en GLP-regels. Alle opslagkasten zijn aangesloten op een 24/7 temperatuurbewakingssysteem, waarvan de rapportage opgevraagd kan worden.

Uiteraard kunt u met vragen altijd terecht bij het Triallabteam via telefoonnummer 010-7031472 of emailadres trial.lab@erasmusmc.nl

Aanmelden studie
Het aanmelden van een studie bij het Triallab kan middels ons intakeformulier. Aan de hand van het intakeformulier wordt een prijsopgave samengesteld, deze ontvangt u binnen 3 weken. Indien advies of aanvullende informatie nodig is wordt voorafgaand  een afspraak voor een gesprek met de onderzoeker gemaakt. Als de prijsopgave akkoord is bevonden, worden de werkzaamheden ingepland. Voor een standaard studie hebben we 4 weken nodig om de start van de studie voor te bereiden. Na de voorbereidingstijd geeft het Triallab akkoord voor de start van de studie en is deze aan te vragen via HiX. De studiedeelnemer meldt zich bij de bloedafname, het materiaal wordt afgenomen en doorgestuurd naar het Triallab waar de pre-analyse plaatsvindt, gevolgd door aliquotering, analyses, opslag (inclusief codering) en/of verzending. 

Contactgegevens afdelingssecretariaat afdeling Klinische Chemie